W dniu 13 lipca 2023 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych oraz niektórych innych ustaw. Przyjęty akt prawny wprowadza istotne zmiany do ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne, w zakresie przepisów, antykoncentracyjnych dotyczących prowadzenia aptek ogólnodostępnych. Zgodnie uchwalonymi przez Sejm przepisami naruszenie przez przedsiębiorcę limitu prowadzenia 4 aptek skutkować będzie cofnięciem zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej oraz obowiązkiem zapłaty kary pieniężnej w wysokości nawet do 5.000.000 zł. Do naruszenie przepisów antykoncentracyjnych, zgodnie z nowymi przepisami, może dojść m.in. w wyniku przejęcia kontroli nad podmiotem prowadzącym aptekę przez członków grupy kapitałowej, którzy prowadzą łącznie więcej niż 4 apteki ogólnodostępne.
W kontekście planowanych zmian legislacyjnych niezwykłej wagi nabrało rozstrzygniecie Wojewódzkiego Sąd Administracyjnego z 1 czerwca 2022 r. w sprawie o sygnaturze akt: V SA/Wa 3375/21. We wskazanym wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wskazał, że zawarcie pomiędzy dwoma podmiotami umowy franczyzy, umowy pożyczki wraz z zabezpieczeniem jej zwrotu poprzez ustanowienie zastawu na majątku wchodzącym w skład przedsiębiorstwa franczyzobiorcy oraz zawarcie umowy o świadczenie usług centralnych powoduje, że franczyzobiorca utracił wymaganą przez art. 99 ust. 3a pkt 3 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne samodzielność rynkową i zaliczony on być musi w poczet grupy kapitałowej, o której mowa w art. 4 pkt 14 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.
Powyższy wyrok został wydany w następujących okolicznościach sprawy. Przedsiębiorca złożył do wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego wniosek o przeniesienie zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, w związku z nabyciem zorganizowanej części przedsiębiorstwa, na podstawie art. 104a ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r.– Prawo farmaceutyczne. Na wezwanie organu spółka przedłożyła: umowę najmu lokalu apteki, umowę ramową pożyczki, umowę zastawu rejestrowego na zbiorze rzeczy i praw, umowę franczyzy, trójstronne porozumienie w sprawie finansowania dostaw oraz umowę o świadczenie usług centralnych. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny odmówił przeniesienia zezwolenia na prowadzenie apteki, wskazując, że przedsiębiorca na podstawie zawartych umów stał się podmiotem zależnym od franczyzodawcy. Jednocześnie ustalono, że ten ostatni jest twórcą grupy kapitałowej, w rozumieniu w rozumieniu art. 4 pkt 14 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, która na terenie województwa, gdzie zlokalizowana jest apteka prowadzi 14 aptek, a co za tym idzie została spełniona negatywna przesłanka określona w art. 99 ust. 3a pkt 3 ustawy – Prawo farmaceutyczne, która wyklucza przeniesienie zezwolenia. Przedsiębiorca odwołał się od powyższej decyzji do Głównego Inspektora Farmaceutycznego, który utrzymał zaskarżoną decyzję w całości w mocy. Przedsiębiorca wniósł skargę na decyzję Głównego Inspektora Farmaceutycznego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Zarzuty skargi koncentrowały się wokół art. 4 pkt 14 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że pomiędzy franczyzobiorcą, a franczyzodawcą istnieją związki uzasadniające uznanie, że podmioty te wchodzą w skład jednej grupy kapitałowej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 1 czerwca 2022 r., w sprawie o sygn. akt: V SA/Wa 3375/21 oddalił skargę przedsiębiorcy.
Sąd uznał za zasadne stanowisko Inspekcji Farmaceutycznej, zgodnie z którym niektóre z postanowień umów zawartych pomiędzy skarżącą, a franczyzodawcą świadczą nie tylko o ścisłej współpracy stron, ale o przewadze gospodarczej franczyzodawcy nad franczyzobiorcą, która jest na tyle istotna, że należy ją uznać za relację, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k. Zdaniem sądu wskazują na to niektóre postanowienia samej umowy franczyzy uzupełnione o umowę o świadczenie usług centralnych oraz umowę pożyczki.
W umowie franczyzy sąd wskazał na: zobowiązanie franczyzodawcy względem franczyzobiorcy do udzielania franczyzobiorcy stałej pomocy organizacyjnej i handlowej, zobowiązanie franczyzobiorcy do przekazywania franczyzodawcy wszelkich informacji związanych z prowadzoną działalnością, prawo franczyzodawcy do rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym w przypadku: naruszania obowiązków informacyjnych przez franczyzobiorcę, prowadzenia działalności konkurencyjnej wobec franczyzodawcy w okresie trwania umowy oraz rozpoczęcia współpracy z podmiotami trzecimi oferującymi usługi dodatkowe bez uzyskania pisemnej akceptacji ze strony franczyzodawcy. W umowie o świadczenie usług centralnych uwagę Sądu zwróciły możliwość kreowania przez franczyzodawcę polityki kadrowej i podatkowej franczyzobiorcy.
Zastrzeżenia sądu budzi także umowa pożyczki, zgodnie z którą zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z celem lub programem, sprzedaż lub dokonanie innego zbycia całości lub jakiekolwiek istotnej części przedsiębiorstwa lub aktywów bez porozumienia z pożyczkodawcą oraz gdy pożyczkodawca przestanie być partnerem biznesowym w ramach programu, spowoduje, że pożyczka wraz z odsetkami oraz całość innego (potencjalnego) zadłużenia pożyczkobiorcy wobec pożyczkodawcy staną się niezwłocznie wymagalne bez konieczności przesłania jakiegokolwiek żądania lub zawiadomienia uzależnienie podejmowanych przez skarżącą decyzji gospodarczych od akceptacji pożyczkodawcy, pod rygorem natychmiastowej wymagalności umowy pożyczki.
Ponadto jak wynika z treści umowy cały majątek skarżącego został objęty wskazanym zabezpieczeniem rzeczowym z postaci zastawu.
Wyżej opisany zespół umów i porozumień doprowadził zdaniem Sądu do utraty przez przedsiębiorcę samodzielności rynkowej i zaliczeniu przedsiębiorcy w poczet grupy kapitałowej, o której mowa w art. 4 pkt 14 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 1 czerwca 2022 r. w sprawie o sygnaturze akt: V SA/Wa 3375/21 może mieć fundamentalne znaczenie dla polskiego rynku farmaceutycznego, w kontekście wprowadzonych przez Sejm zmian do ustawy – Prawo farmaceutyczne. Zgodnie z uchwalonymi przez Sejm zmianami: „Wojewódzki inspektor farmaceutyczny cofa zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej podmiotowi, nad którym nastąpiło przejęcie kontroli wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 99 ust. 3aa. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny cofa zezwolenia w liczbie niezbędnej do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, począwszy od zezwoleń wydanych najpóźniej, chyba, że uzna, iż szczególnie ważny interes pacjentów korzystających z usług poszczególnych aptek przemawia za cofnięciem innych zezwoleń”. Ponadto podmiot, który wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 99 ust. 3aa przejmuje kontrolę nad podmiotem prowadzącym aptekę ogólnodostępną będzie podlegał karze w wysokości od 50.000 zł. do 5.000.000 zł.
Autor: Michał Pietrusiński – Kancelaria KONDRAT i Partnerzy, biuro@kondrat.pl